Emotionele expressie is een centraal thema in het abstract expressionisme, wat het onderscheidt van veel andere kunststromingen. Abstract expressionistische kunstenaars probeerden diepe, vaak viscerale, emoties over te brengen via hun werk. Deze beweging, die ontstond in het tijdperk na de Tweede Wereldoorlog in de Verenigde Staten, werd gekenmerkt door een afwijking van traditionele representatieve kunst en een focus op de innerlijke wereld van de kunstenaar. Dit is hoe emotionele expressie zich manifesteert in het abstract expressionisme:

Spontaniteit en intuïtie: Kunstenaars werkten vaak spontaan, waarbij ze hun intuïtie en emoties lieten leiden bij hun artistieke beslissingen. De onmiddellijkheid van expressie was cruciaal, en dit betekende vaak dat ze werkten zonder vooropgezette plannen.

Gebarenabstractie: De fysieke handeling van het schilderen werd een directe uitdrukking van de emoties van de kunstenaar. Gebarenabstractie, gekenmerkt door gedurfde, vegende penseelstreken en dynamische bewegingen, stelde kunstenaars in staat hun werk te voorzien van energie en emotie.

Kleurenpsychologie: Kleur speelde een belangrijke rol bij het overbrengen van emotie. Kunstenaars selecteerden kleuren niet alleen vanwege hun esthetische kwaliteiten, maar ook vanwege de emotionele impact die ze hadden. Zo konden levendige rode tinten passie of woede overbrengen, terwijl kalmerende blauwe tinten een gevoel van rust konden oproepen.

Actieschilderen: Action painting, geassocieerd met kunstenaars als Jackson Pollock, benadrukte de fysieke handeling van het schilderen. Pollock, bijvoorbeeld, druppelde of goot verf op het doek in een soort gechoreografeerde dans. Het resulterende kunstwerk werd een verslag van de bewegingen en emoties van de kunstenaar tijdens het creatieve proces.

Grootte is van belang: De grote schaal van veel abstract expressionistische werken was opzettelijk. Het stelde kunstenaars in staat om meeslepende ervaringen te creëren voor kijkers, waardoor ze werden omgeven door de emotionele intensiteit van het kunstwerk.

Expressief penseelwerk: Het penseelwerk zelf werd een taal van emotie. Kunstenaars gebruikten expressieve penseelstreken om gevoelens te communiceren, soms lagen verf om getextureerde oppervlakken te creëren die diepte toevoegden aan de emotionele inhoud.

Innerlijke verkenning: Expressionisten zagen kunst als een middel tot innerlijke verkenning en zelfontdekking. Het canvas was een ruimte om hun eigen psychologische toestanden te confronteren en uit te drukken, vaak een weerspiegeling van het tumultueuze naoorlogse tijdperk.

Onderbewuste invloed: Gebaseerd op psychoanalytische ideeën geloofden sommige Abstract Expressionisten in de kracht van het onderbewustzijn om hun creatieve proces te beïnvloeden. Dit leidde tot de omarming van spontane en automatische technieken.

Bekende kunstenaars die in het abstract expressionisme met emotionele expressie worden geassocieerd, zijn onder meer:

• Jackson Pollock: Pollock staat bekend om zijn druppelschilderijen. Zijn werken worden gezien als zeer expressief en worden vaak gezien als visuele weergaven van zijn emotionele toestanden.
• Willem de Kooning: Zijn emotioneel geladen schilderijen, gekenmerkt door gebaarlijke penseelstreken, onderzochten thema's als menselijke emotie en het figuur.
• Mark Rothko: Rothko's kleurrijke schilderijen met hun grote kleurvlakken staan bekend om hun emotionele impact, die een beschouwende en introspectieve sfeer creëert.

Het abstract expressionisme is nog steeds een krachtige stroming die de relatie tussen de kunstenaar, het doek en de toeschouwer opnieuw definieert, waarbij de nadruk ligt op de rauwe en directe expressie van emoties.